-A-
ACYO:Herhangi bir paranın gerçek değeriyle,sürüm değeri arasında
veya bir ticari senedin üzerinde yazılı miktarı ile indirimden
sonraki tutarı arasında doğan fark.
ADEMİ TEDİYE:Ödememe,ticari senetlerin vadeleri geldiği halde
ödenmemesi halidir.
ADVALOREM VERGİ:İktisadi değerler üzerinden bir yüzde dahilinde
hesaplanan ve alınan vergi.
AKTÜER:Akçalı sorunlarda,özellikle hayat sigortası sahasında
olabilirlik hesapları yapan,istatistiki bilgiler
toplayan,matematik konusunda uzman kişidir.
ALONJ:Kambiyo senetlerinin arka tarafına yapılması gereken işlemler
için burada yer kalmadığı durumda,bu kambiyo senedine uzunlamasına
eklenen kağıda verilen addır.
ANKES:Kağıt para karşılığı olarak bunu çıkaran banka kasalarındaki
mevcut rezervdir.Bu rezerv altın,gümüş gibi kıymetli madenler
olabileceği gibi konvertibl döviz de olabilmektedir.
ANTREPO:Gümrüklere gelen ticari eşyanın konulduğu,korunduğu yer
,ardiye,depo.
APEL:Sermaye şirketlerinde,özellikle anonim şirketlerde,ortakların
taahhüt etmiş oldukları sermayelerinden yaptıkları ilk ödemeden
sonra,kalan ödenmemiş sermaye payları için şirket tarafından evvelce
tespit edildiği şekilde ödemeye davet edilmeleridir.
ARBİTRAJ:Hisse senedi,tahvil,yabancı para gibi değerli kağıtları
daha karlı görülen başka kağıtlarla değiştirme işidir.
AVAL:Ticari senetlerde,ödemeden sorumlu olanların ödememesi halinde
üçüncü bir kişinin alacaklılara senet bedelinin ödeyeceğine ilişkin
verdiği güvencedir.
-B-
BAĞLI MUAMELE:Takas,ihraç veya ithal edilen mal,hizmet veya
teknoloji transferleri bedelinin,kısmen yada bütünüyle
mal,hizmet,teknoloji transferi veya kısmen döviz ile karşılandığı
satıştır.
BARTER:Şirketleri,ihtiyacı olan malları para ödemeden ve hiçbir
şekilde nakit akımı olmadan alabilmeleri,bunun karşılığında da atıl
stoklarında duran mal ve hizmetleri yine para almadan
satarak,ihtiyaçlarını finanse etmeleridir.Aracı bir kurum olmadığı
için takastan farklıdır.
BAŞABAŞ DEĞER:Kıymetli evrakın yahut diğer kıymetlerin üzerinde
yazılı yani nominal değeri ile aynı olan fiyattır.
BAŞABAŞ NOKTASI:Kar ve zararın bulunmadığı nokta.
BEDEL-İ FERA: Devir bedeli anlamında bir hukuki terimdir.
BEYAZ CİRO:Bir kambiyo senedinin arkasına ve alonjuna atılan imzada
lehine ciro yapılan kişi veya kuruluş belirtilmemişse yapılan ciro
beyaz cirodur.
BİLA ÜCRET:Ücretsiz,bedava anlamına gelmektedir.
BİRİNCİL PİYASA:Tahvil veya hisse senedi gibi menkul kıymetler ve
sermaye piyasası araçlarının bizzat ihraç eden kuruluştan veya bu
kuruluşa aracılık eden aracı kurumdan satın alınması işlemidir.
BLANŞ:Bankalarda günlük fişlerin,akşamleyin toplanıp kontrol ve
türlü amaçlarla kayıt edildiği cetvel.
BLOKAJ:Yetkili bir makamın müsadesi olmaksızın bir varlığın sahibi
tarafından kullanılamaması anlamına gelir.
BORSA RAYİCİ:Gerek menkul kıymetler ve kambiyo borsalarına, gerekse
ticaret borsalarına kayıtlı olan iktisadi kıymetlerin değerlemeden
evvelki son muamele gününde borsadaki muamelelerin ortalama
değerlerini
ifade eden değerleme ölçüsü.
-C-
CARİ HESAP:İki kimsenin para,mal,hizmet ve diğer hususlardan dolayı
birbirlerindeki alacaklarını ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak
vazgeçip, bunları kalem kalem zimmet ve matlup şekline çevirerek
hesabın kesilmesinden çıkacak bakiyeyi isteyebileceklerine dair
yapılan sözleşme.
ÇİFTE VERGİ:Aynı vergi konusu üzerinde birden fazla vergileme
yetkisinin çatışmasından veya aynı yetkinin birkaç kez
kullanılmasından dolayı, bir mevzudan birden f
-D-
DAMGA VERGİSİ:Damga Vergisi Kanunundan önce, kanunda yazılı bulunan
ve ihtiyaç için ibraz olunabilecek olan evrak ve senedat ile ilanata
mahsus olarak alınan vergi.
DAMPİNG:Milletlerarası pazarları elde etmek veya elindeki malı
elinden çıkarmak için düşük fiyatla satma,ucuzluk anlamına gelir.
DAR PİYASA:Bir işletmenin tam kapasitede yarattığı üretiminin
karşısında piyasada o mal için mevcut talebin az oluşunun
ifadesidir.
DEBLOKAJ:Bir varlığın,yetkili makamların müsaadesi olmaksızın,
sahibi tarafından hale getirilmesi blokajı oluşturmaktadır. Blokajın
yetkili makamların müsaadesi ile kaldırılması işlemine deblokaj
denilmektedir.
DEĞERLEME GÜNÜ:Değerlemede, iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında
gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetlerin esas
tutulması.
DİNAMİK BİLANÇO:Muhasebedeki hesapların karşılaştırılması ve
işletmeye girmiş ve kullanılmış gerçek değerlerin hesaplanması ile
meydana getirilen bilanço.
DİSPONİBİLİTE:1-Paraya derhal çevrilebilen değerlerin borçlanma
oranı.
2-İki ülke veya belirli ülkeler arasında mevcut ticari hesaplarda
lehteki bakiyeler,
DİSPONİBL KIYMETLER:Derhal paraya çevrilebilen likit veya sonsuz
likit gibi değerler.
-E-
EMİSYON PRİMİ:Anonim şirketler ile eshamlı komandit şirketlerin
sermaye artırımına katılmak için belirlenen süreç içinde rüçhan
haklarını kullanmayan ortakların hisse senetlerinin TTK ve SPK ‘na
göre hisse senedi ihraç eden şirketler tarafında nominal bedelin
üzerinde satılması halinde, satış bedelinin nominal bedeli aşan
kısmı.
EX WORKS:Uluslararası ticarette kullanılan sevk ve teslim şeklidir.
Ticari işletmede teslim anlamında kullanılır.
EX SHIP:Uluslararası ticarette kullanılan sevk ve teslim şeklidir.
Gemide teslim anlamında kullanılır.
EX QUAY: Uluslararası ticarette kullanılan sevk ve teslim şeklidir.
Rıhtımda teslim anlamında kullanılır.
-F-
FACTORİNG:Ticari işletmelerin,ticari,ticari işlemlerinden
kaynaklanan kısa vadeli ticari alacakları,vadesinden
önce,devrettikleri factoring şirketinden tahsil etmeleri sistemine
factoring denilmektedir.
FAS SATIŞI:Uluslararası ticarette kullanılan malın,satış,sevk ve ve
teslim şeklini gösteren bir tabirdir.
FAKTORİNG ŞİRKETİ:Mal ve hizmet satışlarından doğmuş veya doğacak
alacakları temellük ederek tahsilini üstlenen, bu alacaklara
karşılık ödemelerde bulunarak finansman sağlayan şirketler üstlenen,
bu alacaklara karşılık ödemelerde bulunarak finansman sağlayan
şirketler.
FATURA/ÇEK:Türkiye’de ikamet etmeyen yolculara yapılan teslimlerde
kdv istisnası uygulaması için,yetki belgesi almış alıcı firmayla
sözleşmesi bulunan izin belgeli satıcılardan isteyenlerin fatura
olarak kullandıkları belge.
FEK:Ticari hayatta yaratılan bir hukuki sınırlamanın kaldırılması
işlemidir.
FİKTİF AKTİF:İşletme bilançosunda gösterilmekle beraber gerçek değer
ifade etmeyen veya işletme bilançosunda uygunsuz olarak bir
varlıkmış gibi gösterilen kalemler.
FİNANSMAN BONOSU:İhraççıların borçlu sıfatıyla düzenleyip Sermaye
Piyasası kurulu kaydına alınmak suretiyle ihraç ederek sattıkları
emre veya hamiline yazılı menkul kıymet niteliğindeki kıymetli
evrak.
FİNANSMAN FONU: Sermaye şirketleri ile kooperatiflerin, yatırım
indiriminden faydalanması kabul edilmiş bulunan yatırımların
finansmanında kullanmak ve yatırım indirimi belgesinde bu yatırım
için öngörülen süre ile sınırlı kalmak kaydıyla ve safi kurum
kazancından indirebildikleri fon.
FİZİBİLİTE:Bir yatırım projesinin işletmenin politikasına
uygunluğunu sağlamak amacıyla ekonomik ve teknik yönlerden yapılan,
kuruluş yeri, hukuki sorunlar ve finansman araştırmalarını bünyesine
alan, projenin etkinliğini tartışma imkanını veren bilimsel
gerçeklere dayalı çalışma.
FON PAYI:Gerçek kişi ve kurumların, gelir veya kurumlar vergilerinin
%10’u oranında ödedikleri pay.
FON AKIM TABLOSU:İşletmenin, belirli belirli bir hesap döneminde
sağladığı fon kaynaklarını ve bunların yerlerini gösteren tablo.
FORFATİNG:İhracat işlemlerinden doğan alacakların geri dönülmez
olarak yani riski tamamen sıfırlayarak forfating kuruluşuna
satılmasından doğan iskonto işlemidir.
FOT SATIŞ:Uluslararası ticarette mal teslim işleminde fiyat
belirleme şeklidir.
FRANCHISING:En genel anlamıyla başarılı bir markanın (lisansın) isim
hakkının kullandırılmasıdır.
FUTURES:Futures kontratları, belli bir finansman enstrümanın
standart bir miktarı için yapılan ve üzerinde anlaşılmış bir vade
sonunda gerçekleşecek alım yada satış sözleşmesidir.
-G-
GARANTİ MEKTUBU:Bankalar tarafından taahhüt altına giren
işletmelerin, bu taahhütlerine garanti olmak üzere vermiş oldukları
bir belgedir.
GAYRİ KABİLİ RÜCU AKREDİTİE:Kararlaştırılan akreditif şartlarına
tamamen uyulması şartıyla, belirtilen süre içinde çekilecek
poliçelerin akreditifi açan banka tarafından kabul edilerek
ödeneceği hakkında kesin bir taahhüdü kapsayan akreditiftir.
GAYRIMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI:Gayrimenkul yatırım ortaklığı Sermaye
Piyasası Kanunu hükümlerine göre kurulmasına Sermaye Piyasası Kurulu
tarafından izin verilen bir sermaye piyasası kurumudur.
GAYRİ-MÜEYYET AKREDİTİF:Bu nevi akreditifle muhabir banka,
akreditifi lehdara sadece ihbar ile mükelleftir.
GAYRİSAFİ HASILAT TİPİ KDV:Katma değer vergisi matrahından sadece
mal alışlarının indirildiği,yatırım malı alışları ile yatırım
mallarına ait amortismanlar için herhangi bir indirimin yapılmadığı
KDV tipi.
GECİKMİŞ CİRO:Hukuki bir kavramdır. Ödenmemiş senetle ilgili olarak,
senedin ödenmeme protestosu çekildikten sonra yapılan cirodur.
GECİKME FAİZİ:İkmalen, resen veya idarece tarhiyatlarda verginin
zamanında tahakkuk ettirilmemesi nedeniyle gecikme karşılığında
hesaplanan faiz.
GECİKME ZAMMI:Ödeme süresinde ödenmeyen kamu alacağı için hesaplanan
zam-faiz.
GEÇİCİ İHRACAT:İşlenmesi için işçilik görmesi gayesi, ambalajlanması
gibi nedenlerle bir malın yurtdışına geçici olarak gönderilmesi
işlemidir.
GEÇİCİ İTHALAT REJİMİ:Türkiye gümrük bölgesi içinde kullanılması ve
bu kullanımı sırasındaki olağan yıpranma dışında,herhangi bir
değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin
uygulandığı rejimdir.
GEÇİCİ TEMİNAT:İhale makamları tarafından açılan artırma ve eksiltme
ihalelerine katılabilmek için, katılacak olanların yaptırdıkları
maddi teminattır.
GEÇİCİ VERGİ:Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, cari
vergilendirme döneminin gelir ve kurumlar vergilerinden mahsup
edilmek üzere ödedikleri vergi.
GELİR TİPİ KDV:Tüketim ve yatırım harcamalarının vergiyi tabi
olduğu, ancak yatırım mallarına ait amortisman paylarının da mal
alışlarıyla birlikte katma değer vergisi matrahından düşüldüğü KDV
tipi.
GERÇEK VERGİ YÜKÜ:Kişi açısından;verginin, kişisel gelir ve refahı
üzerindeki etkisi, ekonomi açısından;vergi artışının, milli gelir ve
toplum refahına getirdiği katkı.
GİZLİ MÜTERAKKİLİK:Görünüşte düz oranlı olan vergi tarifesinin,
matrahtan yapılan indirimler veya matraha yapılan ilavelerle
gerçekte müterakki (artan oranlı) bir tarife haline dönüşmesi.
-H-
HACİZ:Amme borçlusunun, mal bildiriminde gösterilen veya tahsil
dairesince tespit edilen borçlu veya üçüncü şahıslar elindeki menkul
malları ile gayri menkullerinden, alacak ve haklarından amme
alacağına yetecek miktarı tahsil dairesine haczolunur.
HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIK:Hisse senetleri halka arz edilmiş olan
veya ortak sayısının 100’den fazla olması nedeniyle halka arz
edilmiş sayılan anonim ortaklık.
HANDLİNG HİZMETLERİ:Ticari hayatımızda “yer hizmetleri” tabiri
karşılığında kullanılmaktadır. Hava meydanlarında uçaklara,
limanlarda gemilere sunulan ikram, bakım,onarım,gümrükleme ile
yüklerin taşınması, yüklenmesi, boşaltılması ve bunlar gibi her
türlü hizmetin tamamına verilen addır.
HARÇ:Gerçek veya tüzel kişilerin, özel menfaatlerine ilişkin olarak,
kamu müesseseleri ve hizmetlerinden faydalanmaları karşılığında
yaptıkları ödeme.
HAREKETLİ ORTALAMA MALİYETİ:Maliyet hesaplama yöntemi olan bu
usulde, gerek imalata sevk, gerekse satış şeklinde olsun, ambardan
çıkışlar, çıkış tarihinde işletmenin elinde bulunan stoğun ortalama
maliyet bedeline göre değerlendirilir.
HARİÇTE İŞLEME REJİMİ:Serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme
faaliyetlerine tabi tutulmak üzere Türkiye gümrük bölgesinden geçici
olarak ihracı ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin
ithal vergilerinden tam veya kısmi muafiyet suretiyle yeniden
serbest dolaşıma girişine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.
HATIR SENEDİ:Ticari bir işlem ile ilgili olmadan,karşılıksız olarak
tanzim edilerek verilmiş olan bonodur.
HAYAT STANDARDI ESASI:Ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek
erbabının elde ettiği gelir vergisine tabi gelirlerin belli
tutarların altına inmesine önlemek amacıyla getirilen vergi güvenlik
müessesi.
HEDGİNG:Geniş anlamıyla her çeşit piyasada alım-satım yapan
müteşebbislerin ve üreticilerin fiyat değişmelerinden dolayı
uğrayacakları zararı karşılamak için başvurdukları yöntemdir.
HESAP PLANI:Bir işletmenin bütün hesaplarının sistematik bir şekilde
sınıflandırılmasını kapsayan liste.
HİLELİ VERGİ SUÇU:Çift defter kullanma, sahte veya muhteviyatı
itibariyle yanıltıcı vesikalar tanzim etme veya bunları bilerek
kullanma, vesikaları tahrif etme gibi fiillerle verginin zamanında
tahakkuk ettirilmemesine veya eksik tahakkuk ettirilmesine sebebiyet
verilmesi.
-İ-
İANE:Yardım amacıyla toplanan para.Muhasebe açısından vergi
yasalarında belirtilen yerlere yapılması ve belli oranlar içinde
kalması halinde gider yazabilme imkanı vardır.
İAŞE:Bir kuruluşun personeli için yasal sınırlar çerçevesinde
yaptığı, yemek giderleri bu kelime ile adlandırılır.
İKMALEN VERGİ TARHI:Her ne şekilde olursa olsun bir vergi tarh
edildikten sonra bu vergiye müteallik olarak meydana çıkan ve defter
,kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak miktarı tespit
olunan bir matrah farkı üzerinden alınacak verginin tarh edilmesi
(özel kanunlarında ikmalen tarhiyata ilişkin olarak yer alan
hükümler saklıdır.)
İLTİZAM:Devlet gelirlerinin belli bir bedel karşılığında özel
teşebbüs tarafından tahsil edilmesi ve işletilmesi.
İNDIREKT OFF SET:Büyük yatırımlarda proje bedelinin bir bölümünün
geri alınmasını temin için, projeye katılan yabancı kuruluşun
taahhüt edip, gerçekleştirdiği ihracattır.
İNFİSAH:Bozulma, yürürlükten çıkma, dağılma. Ticari hayatımızda
infisah, bir şirketin dağılması şeklinde kullanılmamaktadır.
İNTİFA HAKKI:Başkasına ait bir maldan yararlanma, başkasına ait bir
malı kullanma hakkı.
İNTİFA SENETLERİ:Yararlanma senedidir. Hükümlere göre genel kurul
ana sözleşme gereğince veya ana sözleşmeyi değiştirerek, bedeli itfa
olunan payların sahipleri , alacaklılar,kurucular veya bunlara
benzer bir sebeple şirketle ilgili olanlar lehine intifa senetleri
çıkarılmasına kara verir.
İPKA:Yerinde bırakmak, kaldırmamak, değiştirmemek anlamına gelir.
Ticari hayatımızda ipka etmek olarak kullanılır.
İŞTİRAK:Ayrı ayrı madde menfaat gözetmek şartıyla birden fazla
kişinin kaçakçılık yapmaları veya kaçakçılığa teşebbüs sayılan
fiilleri irtikap etmeleri veya doğrudan beraber işlemiş olmaları
halinde her biri hakkında, iştirak ettikleri suçlar için VUK da
yazılı cezaların uygulanması.
İTFA:Bir borcu azar azar ödeyerek kapatma, sönüm. Ticari
hayatımızda, bir borcun azar azar ödenerek bitirilmesi ile
muhasebede özellikle demirbaşlar, aktifleştirilen son kıymetlerin
değerlerinin yıllara bölünerek yok edilmesi anlamında
kullanılmaktadır.
İTİBAR EMRİ:Bir şahıstan diğer bir şahsa yazılan ve üçüncü bir
kişinin yararına kredi ve itibar temin eden bir emri gösteren
mektubudur.
İTİBAR MEKTUBU:Bankaların müşterileri için vermiş oldukları teminat
mektubu bu madde ile hüküm altına alınmıştır.
İTİBARİ DEĞER:Her nevi senetlerle esham ve tahvillerin üzerinde
yazılı değer.
İVAZSIZ İNTİKAL:Hibe yoluyla veya herhangi bir tarzda olan ivazsız
iktisaplar.
-K-
KABARİT FARKI:Eskimiş, yıpranmış ve kısmen zayiata uğramış paraların
değiştirilmesi sırasında eski paranın ziyaa uğramış kısmı dikkate
alınarak yapılan eksik ödeme nedeniyle ortaya çıkan fark.
KABİLİ DEVİR AKREDİTİF:Kabili devir akreditif ise lehdar tarafından
üçüncü bir şahsa devir edilebilen akreditiftir.
KABİLİ NAKİL AKREDİDİTİF:Akreditif talimatında, lehdar tarafından
bir başka memlekete transferinin mümkün kılındığı akreditiftir.
KABİLİ RÜCU AKREDİTİF:Lehdara ihbar şartıyla veya bu şartı yerine
getirmeden iptal edilebilme olanağı bulunan akreditiflerdir.
KABİLİ TAKSİM AKREDİTİF:Malların birkaç firma tarafından ihbar ve
sevk edilmesine imkan veren akreditiflere kabili taksim akreditif
denilmektedir.
KABUL KREDİSİ:Bir üçüncü kişinin ticari bir senede garanti verdiği
ve muhatap yerine kaim olduğu durumları belirten iktisadi bir
terimdir.
KAÇAKÇILIK:Mükellef veya sorumlu tarafından kasten vergi ziyanına
sebebiyet verilmesi.
KANTİTATİF İSTİHBARAT:İşletme yönetiminin ve stratejilerinin
başarısı ve güvenirliği hakkında karar verebilmek için mülakatlar ve
gözlemler yoluyla edinilen finansal olmayan bilgilerin
değerlendirilmesidir.
KATMA DEĞER VERGİSİ:Üretiminden tüketime her el değiştirme
safhasında alınan ve o kişi veya kuruluşun ekonomiye kattığı değerin
vergilendirilmesini hedef alan harcama-muamele vergisi türü.
KAYDEN ÖDEME:Bir el değiştirme olmaksızın sadece muhasebe
kayıtlarında meblağ nakli suretiyle yapılan ödeme.
KAYYUM:Belli bir malın yönetilmesi veya belli bir işin yapılması
için görevlendirilen kimse.
KESİN MİZAN:Hesap dönemi sonunda geçici mizan ile hesaplar
doğrulanıp, envanter işleri yapıldıktan sonra hesap kalıntılarını da
kapsamak suretiyle çıkarılan mizan.
KISTELYEVM : Görev başına gelinmediği günlerde kesilen para .
Muhasebe uygulamalarında kıstelyevm bir işlem olarak kabul edilmekte
ve işyerinde çalışan bir ücretlinin işyerine işveren veya vekilinin
bilgisi olmaksızın gelmediği günler için ücretinden kesinti
yapılması işlemine denilmektedir .
KIYI BANKACILIĞI : Ülke dışından sağlanan fonların (kaynakların) ,
yine ülke dışında kullandırılmasını amaçlayan ve ülkede bankacılık
sektörü için düzenlenmiş her türlü yasal düzenlemelerin dışında
kalan bir tür serbest bankacılıktır.
KONSİNYE:Mülkiyet devri yapılmaksızın , malların , satış
sorumluluğunu yüklenen bir tüccar veya acentaya gönderilmesi .Bir
işletmenin sahip olduğu malın bir kısmına satmak koşuluyla ve emanet
olarak diğer bir işletmeye göndermesi .
KONSOLOSLUK FATURASI: Yabancı ülkelere gönderilen mallar için bir
çeşit menşe şahadetnamesi yerine geçmek ve malın menşeini doğrulamak
için gönderileceği ülkenin konsolosluğuna onaylatılan orijinal
faturadır.
KONSORSİYUM: TDK Sözlüğü'nde kelime anlamı "Uluslararası
kuruluşların ve bazı hükümetlerin iktisadi ve mali yardımları
yürütmek üzere oluşturdukları ortak organ" olarak açıklanmaktadır.
Tek yönetim altında toplanan çeşitli kuruluşların birliğini ifade
eder. Piyasa ekonomisinde firmaların kartelden de ileri bir düzeyde
işbirliği yapmaları çok defa konsorsiyum kelimesiyle ifade
edilmektedir. Bu anlamının dışında, özel şirket birleşmelerini dile
getirmek için de kullanılmaktadır. Örneğin ülkemizde 1930-31 yıllan
arasında faaliyet göstermiş olan bankalar konsorsiyumu vardır.
Bundan başka Türkiye'ye yardım ve borç vermek
için başta Amerika olmak üzere çeşitli ülkelerin katıldığı
"Türkiye'ye Yardım Konsorsiyumu" 1962 yılında kurulmuştur.
Konsorsiyumun teşkilat olarak fonksiyonu, dış kredilerin talep
edilmesinde görüşülüp karara bağlanmasında ve verilmesinde
koordinatörlük ve aracılıktır. Kredilerin bir bölümü, kredi
tutarının borcu veren ülkeden yapılacak ithalatta kullanılması şartı
ile verilmektedir.
KONŞİMENTO: TDK Sözlüğü'nde kelime anlamı, "Taşınmak için gemiye
teslim edilen bir mala karşılık olarak verilen alındı" olarak
açıklanmaktadır. Konşimento, kaptan veya gemi acentası tarafından
malı yükletene verilen, malın tesellüm edildiğini ve kararlaştırılan
tarzda nakledilip gönderilene teslim olunacağını gösteren bir
vesikadır. Konşimento ile gemi acentası malları teslim aldığı andaki
durumlarıyla varış yerinde teslim edileceği taahhüdünde bulunur.
Konşimento, bir navlun mukavelesi mahiyetini taşıdıktan başka,
emtiayı temsil ettiği mal üzerinde tasarruf hakkı sağlayan bir
belgedir. Konşimentonun teslimi, mal üzerinde hak iktisabı
bakımından malın teslimi hükmündedir.
KONTR-GARANTİ: Genellikle bankacılıkta kullanılan bir kavramdır.
Bankalar tarafından verilen teminat mektupları karşılığında
lehdarından alman teminat, taahhütname veya garanti için
kullanılmaktadır. Dış ticaret işlemlerinde ise peşin ödemeyle malın
satışının yapılması durumunda, ihracatçının ülkesindeki güvenilir
bir bankanın taahhüdünü içeren karşı güvencedir. Bu güvence ile
banka, ithalatçı ülkenin malı sevk ve teslim etmemesi halinde ödenen
bedelin, yasal faizi ve satış akdinin gerçekleştirilmemesi nedeniyle
doğan tazminat borcu ile birlikte havalenin yapıldığı döviz
cinsinden derhal ithalatçı ülkeye iade edileceği bildirilir.
KONVERTİBİLİTE: TDK Sözlüğü'nde kelime anlamı, "Serbestçe dövize
çevrilebilirlik" olarak açıklanmaktadır. Ticari hayatımızda
konvertibilite, bir ülke paralarına serbestçe çevrilebilirle
imkanıdır.
KOTASYON: Menkul kıymetler borsaları ile ilgili bir kavramdır. Bir
menkul değerin borsanın işlem listesine kayıt olması işlemidir.
KOT DIŞI PAZAR: Menkul kıymetler borsaları ile ilgili bir kavramdır.
Borsaya kote edilmemiş menkul kıymetlerin istisnai olarak satışa
konulması sonucu oluşmaktadır.
KURTAJ: Bir borsa kavramıdır. Borsa üyelerinin yaptıkları alım-satım
işlemi sonucunda aldıkları komisyondur.
KURUMLAR VERGİSİ : Kurumların kazançları üzerinden alınan , gelir
vergileri grubunda yer alan dolaysız vergi türü .
KUSUR : Kaçakçılık ve ağır kusur sayılan haller dışında herhangi bir
suretle vergi ziyana sebebiyet verilmesi .
KUVERTÜR: Akreditif tutan olan dövizin muhabir banka nezdinde emre
hazır bulunduğunun, malın ihracı ile ilgili belgelerin teslim
edilmesi halinde satıcıya ödeme yapılmasına imkan verilmesinin amir
bankaya bildirilmesi işlemidir.
KÜŞAT MEKTUBU: İhracatçıya kredi açan banka tarafından yazılan ve
açılan kredi ile ilgili bilgileri içeren mektuptur.
-M-
MAARİF VERGİSİ : Her vilayette ilk tahsil çağında bulunan çocukların
talim ve terbiyeleri ve halk dershanelerinin tesis ve idaresi için
ihtiyari zaruri olan masrafları karşılamak üzere alınan vergi .
MAL BİLDİRİMİ : Amme borçlusunun gerek kendisinde , gerekse üçüncü
şahıslar elinde bulunan mal , alacak ve haklarından borcuna yetecek
miktarın , nevini , mahiyetini , vasfını , değerini ve her türlü
gelirlerini veya haczi kabil mal veya geliri bulunmadığını ve
yaşayış tarzına göre geçim kaynaklarını ve buna nazaran borcunu ne
suretle ödeyebileceğini yazıyla veya sözle tahsil dairesine
bildirmesi .
MALİ ANALİZ : Firmanın varlık yapısını , likidite derecesini ve borç
öz sermaye oranını değerlendirerek , finansal riski ve iş riskini
ortaya koymak amacıyla yapılan analiz .
MATRAH HATALARI : Vergilendirme ile ilgili beyanname , tahakkuk fişi
, ihbarname , tekalif cetveli ve kararlarda matraha ait rakamların
veya indirimlerin eksik veya fazla gösterilmiş veya hesaplanmış
olması .
MUHTASAR BEYANNAME:İşverenler veya vergi tevkifatı yapan diğer
kimseler tarafından kesilen vergilerin matrahları ile birlikte toplu
olarak vergi dairesine bildirilmesine mahsus beyanname.
MÜCBİR SEBEPLER:*Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine
getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve
tutukluluk,
*Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer
sarsıntısı ve su basması gibi afetler,
*Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler,
*Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve
vesikalarının elinden çıkmış bulunması.
MÜKELLEFİN ÖDEVLERİ:Mükelleflerin Vergi Usul Kanunu uyarınca yerine
getirmek zorunda oldukları; bildirme,defter tutma, vesikalar, Ekim
ve sayım beyanı, vergi karnesi,muhafaza ve ibraz görevleriyle,diğer
görevler.
-N-
NAKİT AKIM TABLOSU:İşletmenin belirli bir hesap dönemi içinde ortaya
çıkan nakit akışlarını kaynakları ve kullanım yerleri bakımından
gösteren tablo.
-Ö-
ÖDEME EMRİ:Amme alacağını vadesinde ödemeyenlere, 7 gün içinde
borçlarını ödemeleri veya mal bildiriminde bulunmaları gereğinin
tebliğinde kullanılan belge.
ÖZEL İNDİRİM:Gerçek ücretlerin vergilendirilmesinde gelir vergisi
matrahından yapılan indirim.
-P-
PARSELASYON HARCI:İmar mevzuatı gereğince, belediye sınırları ve
mücavir alanlar içinde İmar kanununa göre ilk kez yapılan veya istek
üzerine gerçekleştirilen müteakip parselasyon işlemleri üzerinden
alınan harç.
PİŞMANLIK VE ISLAH:Beyana dayanan vergilerde kaçakçılık, ağır kusur
ve kusur mahiyetindeki kanuna aykırı hareketlerini ilgili makamlara
kendiliğinden dilekçe ile haber veren mükelleflere yazılı kayıt ve
şartlarla kaçakçılık, ağır kusur ve kusur cezalarının kesilmemesi.
PROMOSYON ÜRÜNLERİNDE KDV:Promosyon ürünlerinin müşterilere
verilmesi sırasında KDV hesaplanmayacak ve bu ürünler için
yüklenilen vergi indirim konusu yapılmayacaktır.
-R-
REESKONT İŞLEMLERİ:Alacak senetleri ve borç senetlerinin vade gününe
kadar olan faizinin hesaplanarak sonuç hesaplarına atılması.
RESEN VERGİ TARHI: Vergi matrahının tamamen veya kısmen defter ,
kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitine imkan
bulunmayan hallerde takdir komisyonları tarafından takdir edilen
veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca düzenlenmiş vergi
inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden
vergi tarh olunması .
RETROSESYON MUAMELESİ: Mükerrer sigortaya tabi tutulan bir konunun ,
riskin daha fazla sigortacı arasında dağıtılması ve hafifletilmesi
amacıyla , bir üçüncü sigortacıya sigorta ettirilmesi .
REVİZYON: Bir işletmenin bünyesi ve faaliyeti ile ilgili
muamelelerin defter kayıtlarının ve bunların vesikalarını sistemli
ve kritik bir bakışla tekrar gözden geçirilerek incelenmesi ,
muamele ve kayıtların doğruluk ve düzeninin sağlanması , işletme
analizi yapılarak mali ve iktisadi yönlerden durumunun ne olduğunun
araştırılıp tespit edilmesi .
-S- | -Ş-
SAİR KAZANÇ VE İRATLAR: Gelir vergisinin konusuna giren yedi gelir
unsurundan birisi olan ve diğer unsurlarının dışında kalan değer
artış kazançlarıyla arızi kazançlar .
SAKATLIK İNDİRİMİ: Gerçek ücretlerin vergilendirmesinde gelir
vergisi matrahından yapılan indirim.
SERBEST MESLEK ERBABI:Serbest meslek faaliyetini mutad meslek
halinde ifa edenler Serbest meslek faaliyetinin yanında meslekten
başka bir iş veya görevle devamlı olarak uğraşılması bu vasfı
değiştiremez.
SERVET BEYANI:Mükellefler tarafından bildirilen servet
unsurlarındaki artışın, aynı dönemde beyan olunan gelir toplamını
aşması halinde, gelir toplamını aşan ve izah edilmeyen miktar
üzerinden gelir vergisi salınmasını öngören sistem.
SEVK İRSALİYESİ:Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından
taşındığı ve taşıttırıldığı hallerde satıcının ,teslim edilen malın
alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının,
taşınan veya taşıttırılan mallar için düzenlemek ve taşıtta
bulundurmak zorunda oldukları belge.
STOPAJ:Verginin, sonradan mahsubu yapılmak üzere ödemenin yapıldığı
esnada kesilmesi, vergi tevkifatı, vergi kesintisi.
ŞAHSİ VERGİLER:Vergiye tabi şahsın şahsi ve aile yüklerini göz
önünde bulundurularak, ödeme gücünün tamamını vergilendiren
vergiler.
ŞEHBENDERLİK RÜSUMU : 23.6.1927 tarih ve 1143 sayılı kanun uyarınca
, ‘Türkiye Cumhuriyeti şehbenderlik (konsolosluk) memurları
tarafından tahsil olunan ve
‘-Umuru idariyeye müteallik evrak ,
-Umuru hukukiyeye müteallik evrak ,
> -Katibi adilliğe siciline müteallik evrak ,
-Ahvali şahsiye siciline müteallik evrak ,
-Seyrisefaine müteallik evrak ,
-Husus harcı .
bölümlerini kapsayan bir tarifeye göre alınan harç . (yürürlükte
değildir .)
ŞEKER İSTİHLAK VERGİSİ :Yurt içinde üretilen veya dışarıdan ithal
edilen şekerler üzerinden alınan tüketim vergisi . (yürürlükte
değildir)
ŞER’İ VERGİLER : (Tekalif-i şeriye , rüsum -ı şeriye ) Fıkıh
kitaplarında ayrıntılı olarak düzenlenen , taksimatı şer ‘ i
hükümlere göre yapılan zekat , öşür , cizye , haraç gibi vergiler
-T-
TAAHHÜT TEMESSÜKATI : (senet)Reddiye Harcı : Müteahhitlerden ,
mültezimlerden ve bunların kefillerinden alınan taahhüt ve kefalet
senetleri üzerinden tahakkuk ettirilerek tahsil edilen belli
miktardaki harçlar .
TAHAKKUK FİŞİ : Beyan üzerinden alınan vergilerin tarh ve tahakkuk
ettirildiği fiş .
TAHSİL ZAMANAŞIMI : Amme alacağı , vadesinin rastladığı takvim
yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil
edilmezse zamanaşımına uğrar . Para cezalarına ait hususi
kanunlardaki zamanaşımı hükümleri mahfuzdur .
TAKİBAT GİDERLERİ : Cebri icradan mütevellit muameleler sırasında
yapılan zor kullanma , ilan , haciz , nakil ve muhafaza giderleri
gibi her türlü giderler .
TARH:Vergi alacağının kanunlarında gösterilen matrah ve nispetler
üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar
üzerinden tespit eden idari muamele.
TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA:Vergi incelemesine dayanılarak salınacak
vergilerle kesilecek cezalarda tarhiyattan önce yapılan uzlaşma.
TASDİK ŞERHİ:Noterlerin yapacağı tasdik şerhleri defterin ilk
sahifesine yazılır ve aşağıdaki malumatı ihtiva eder;
1-Defter sahibinin;
a-Gerçek kişilerde başta soyadı sonda öz adı (müessesenin varsa
maruf ünvanı da ayrıca ilave olunur.)
b-Tüzel kişilerde ünvanı;
2-İş adresi;
3-İş veya meslekin nevi ,
4-Defterlerin nevi,
5-Defterin kaç sayfadan ibaret olduğu,
6-Defterin kullanacağı hesap dönemi,
7-Defter sahibinin bağlı olduğu vergi dairesi,
8-Tasdik tarihi,
9-Tasdik numarası,
10-Tasdiki yapan makamın resmi mühür ve imzası,
TASDİK ZAMANI:Vergi Usul Kanununda yazılı defterleri kullanacak
olanlar, bunları aşağıda yazılı zamanlarda tasdik ettirmeye
mecburdurlar.
1-Öteden beri işe devam etmekte olanlar defterin kullanılacağı
yıldan önce gelen son ayda,
2-Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilenler,
defterin kullanacağı hesap döneminden önce gelen son ayda,
3-Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir
mükellefiyete girenler, işe başlama , sınıf değiştirme ve yeni
mükellefiyete girme tarihinden önce; vergi muafiyeti kalanlar,
muafıklıktan çıkma tarihinden başlayarak on gün içinde,
4-Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısıyla veya sair sebeplerle
yıl içinde yeni defter kullanmaya başlamadan önce.
TASDİKE TABİ DEFTERLER:Tasdik ettirilmesi mecburi olan defterler;
*Yevmiye ve envanter defteri,
*İşletme defteri,
*Çiftçi ve işletme defteri,
*İmalat defteri,
*Yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri,
*Serbest meslek kazanç defteri,
*Günlük kasa defteri,
*Günlük perakende satış ve hasılat defteri,
*Kambiyo senetleri defteri.
TAŞIMA İRSALİYESİ:Üret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek ve
tüzel kişilerin, naklettikleri eşya için kullanmak zorunda oldukları
belge.
TAYYARAT:Önceden düşünülmeyen masrafları karşılık olmak üzere tevzi
defterleri ile halktan tahsil edilen müteferrik gelirler.
TEBLİĞ:Vergilendirmeyi ilgilendiren ve hüküm ifade eden hususların
yetkili makamlar tarafından mükellefe veya ceza sorumlusuna yazı ile
bildirilmesi.
TEBLİĞ YERİNE GEÇEN:Vergi tarh ve tahakkukunda tebliğ yerine geçen
muameleler hakkındaki hükümler
mahfuzdur .
TECİL: Amme borcunun vadesinde ödenmesi veya haczin tatbiki veyahut
haczolunmuş malların paraya çevrilmesi amme borçlusunu çok zor
duruma düşürecekse , borçlu tarafından yazı ile istenmiş ve teminat
gösterilmiş olmak şartıyla , alacaklı amme idaresince veya yetkili
kılacağı makamlarca ;vergi , resim , harç ,ceza tahkik ve
takiplerine ait muhakeme masrafı , vergi cezası , para cezası ve
gecikme zammı alacaklarının iki yılı , bu alacaklar dışında kalan
amme alacaklarının ise beş yılı geçmemek üzere ve faiz alınarak
ertelenebilmesi , taksitlendirilmesi .
TECİL FAİZİ : Amme alacaklarının tecil edilmesi (ertelenmesi)
halinde alınan faiz .
TEDRİSATI İPTİDAYE VERGİSİ : İptidai mekteplerinin giderlerini
karşılamak üzere alınan vergi.Daha sonra yürürlüğe giren “mektep
vergisi” bu verginin yerini almıştır .
TEK ORANLI (EŞ ORANLI) VERGİLER : Alınacak vergi miktarının
hesaplanmasında , matrahın artması halinde dahi oranı değişmeyen
vergiler .
TEKALİF CETVELİ : Tahrire dayanan tarhta yıllık vergilerin
gösterildiği , vergi dairesince mahalle ve köy itibariyle doldurulan
cetvel .
TEKERRÜR : Kaçakçılık , ağır kusur , kusur veya usulsüzlükten dolayı
ceza kesilen ve cezası da kesinleşen bir kimsenin aynı neviden bir
fiili cezanın kesinleştiği tarihi takip eden yılın başından başlamak
üzere kaçakçılık , ağır kusur ve kusurda beş , usulsüzlükte iki yıl
zarfında tekrar işlemesi halinde cezasının kaçakçılıkta yarısı ,
ağır kusur ve kusurda üçte biri , usulsüzlükte dörtte biri
nispetinde arttırılması .
TERS REPO : Menkul kıymetlerin geri satma taahhüdü ile alımı .
TEŞVİK : Bir mükellefi veya vergi sorumlusunu kaçakçılık yapmaya
azmettirenlere , işlenen fiiller için mükellefe veya sorumluya
uygulanacak cezanın aynen uygulanması .
TİCARİ KAZANÇ : Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan
kazançlar .
TOPLAM VERGİ YÜKÜ : Bir ekonomide toplanan bütün vergilerin ekonomi
üzerinde hasıl ettiği yük.
TOPLU MUAMELE VERGİLERİ : Üretim ve el değiştirme zincirinin yalnız
bir halkasından alınan gider vergileri .
TOPTAN SATIŞ VERGİSİ : Malların toptan ticaret aşamasından perakende
ticaret aşamasına geçişi sırasında toptan satış fiyatı üzerinden
alınan gider vergisi .
-U-
USULSÜZLÜK : Vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine
riayet edilmemesi .
UZLAŞMA : İkmalen , resen veya idarece tarh edilen vergilerle
bunlara ilişkin vergi cezalarının tahakkuk edecek miktarları
konusunda idare ile mükellefler veya cezaya muhatap olanların
uzlaşması .
-Ü-
ÜCRET BORDROSU : İşverenlerin , her ay ödedikleri ücretler için
tutmaya mecbur oldukları çizelge .
ÜCRET İSTİSNASI : Yabancı elçilik ve konsoloslukların GVK nun
15.maddesine (diplomat muaflığı ) girmeyen memur ve hizmetlerinin
yalnız bu işlerinden dolayı aldıkları ücretlerin karşılıklı olmak
şartıyla gelir vergisinden istisna edilmesi .
-V-
VAKIFLARDA KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİ : Kurulduktan sonra Bakanlar
Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar (Bu muaflık , vakıfların
iktisadi işletmelerini kapsamaz) ile bilimsel araştırma ve
geliştirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kuruluşlar kurumlar
vergisinden muaftır .
VASITASIZ VERGİLER :
1-Tahmini önceden mümkün olan bir matrah üzerinden alınan vergiler ,
2-Vergi yüklenicisi ile vergi ödeyicisi aynı olan vergiler ,
3-Mevzular veya mükellefiyet doğurucu olayları , vergi verme
kabiliyetinin devamlı veya vasıtasız bir ifadesi olan vergiler .
VERASET :”Miras , vasiyet ve miras mukavelesi gibi ölüme bağlı
tasarruflar “.
VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ : Veraset yoluyla veya ivazsız bir tarzda
bir şahıstan diğer şahsa intikal eden malları konusunda alan servet
vergisi .
VERASET VE İNTİKAL VERGİSİNİN MÜKELLEFİ : Veraset ve intikal
vergisinin ödenmesinden sonra bir malın vergi verenden başka bir
şahsa ait olduğu mahkeme kararıyla sabit olur ve ilamın
katileşmesinden sonra bir sene içinde müracaat edilirse fazla alınan
vergi verene iade ve hakiki mükelleften tahsil olunur .
VERGİ ADALETİ : Belli bir toplumda , belli bir anda , toplam vergi
yükünün toplum üyeleri arasında adil olduğu varsayılan bir biçimde
bölüştürülmesi .
VERGİ CEZALARI : Vergi Kanunları hükümlerine aykırı hareket
edenlerin cezalandırıldığı ,Vergi Usul
Kanununda yazılı kaçakçılık , ağır kusur ,kusur ve usulsüzlük
cezaları .
VERGİ CEZALARINDA YAPILAN HATALARIN DÜZELTİLMESİ : Vergi cezalarında
yapılan hatalar ,VUK da vergi hataları için belli edilen usul ve
şartlara göre düzeltilir .
VERGİ CEZALARININ ÖDENME ZAMANI : Vergi cezaları ;
1-Cezaya karşı vergi mahkemesinde dava açılmamışsa dava açma
süresinin bittiği tarihten ;
2-Cezaya karşı dava açılmışsa , vergi mahkemesi kararı üzerine vergi
dairesince düzenlenecek ihbarnamenin ilgiliye tebliğ tarihinden
;Başlayarak bir ay içinde ödenir .(VUK md 368)
VERGİ HATASI : Vergiye müteallik hesaplarda veya vergilendirmede
yapılan hatalar yüzünden haksız yere fazla veya eksik vergi
istenmesi veya alınması.(VUK.Md.116).
VERGİ HATALARININ MEYDANA ÇIKARILMASI : Vergi hataları şu yollarla
meydana çıkarılabilir ;
1-İlgili memurun hatayı bulması veya görmesi ile,
2-Üst memurların yaptıkları incelemeler neticesinde hatanın
görülmesi ile ,
3-Hatanın teftiş sırasında meydana çıkarılması ile,
4-Hatanın vergi incelemesi sırasında meydana çıkarılması ile ,
5-Mükellefin müracaatı ile (VUK md.119)
VERGİ KAÇIRMA : Vergi hukukuyla ilgili kurallara bilinçli ve kasıtlı
olarak uyulmaması .Vergi yükümlülüğünü azaltmaya yönelik gayri yasal
yöntemlere başvurulması .
VERGİ ZİYAI : Mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili
ödevlerini zamanında yerine getirilmemesi veya eksik yerine
getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi veya
eksik tahakkuk ettirilmesi .
VERGİLENDİRME HATALARI : Mükellefin şahsında, mükellefiyette,
mevzuda, vergilendirme veya muafiyet döneminde hata olarak ortaya
çıkan yanlışlıklar .
VERGİNİN MÜKERRER OLMASI : Aynı vergi kanunun uygulanmasında belli
bir vergilendirme dönemi için aynı matrah üzerinden bir defadan
fazla vergi istenmesi veya alınması .
VERGİNİN YANSIMASI (İNİKASI) : Bir mükellefin ödemiş olduğu bir
vergiyi bazı ekonomik yollardan faydalanarak ,başkalarına kısmen
veya tamamen devretmesi .
-Y-
YARGI HARÇLARININ MÜKELLEFİ : Genel olarak yargı harçlarını davayı
açan veya harca mevzu olan işlemin yapılmasını isteyen kişiler
ödemekle mükelleftir |